ทีมนักวิทยาศาสตร์สถาบันวิจัยแสงซินโครตรอน ลุยสำรวจศูนย์อนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องจากพระราชดำริ ฯ คลองไผ่ เล็งใช้ความเชี่ยวชาญงานวิจัยและเทคโนโลยีขั้นสูงส่งเสริมการดำเนินงานของศูนย์ เบื้องต้นวางแผนพิสูจน์เอกลักษณ์ของ “ขนุนไพศาลทักษิณ”สายพันธุ์จากพระบรมมหาราชวัง รวมถึงศึกษา “ต้นแจง” พืชที่ใกล้สูญพันธุ์
ดร.กาญจนา ธรรมนู ผู้จัดการระบบลำเลียงแสงที่ 4.1 สถาบันวิจัยแสงซินโครตรอน (องค์การมหาชน) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) กล่าวว่า “ได้รับการประสานจากศูนย์อนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี คลองไผ่ (อพ.สธ.คลองไผ่) ซึ่งดำเนินงานโดยมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี (มทส.) เพื่อหารือแนวทางความร่วมมือ ในการนำงานวิจัยที่ใช้แสงซินโครตรอน มาใช้ส่งเสริมพันธกิจของ อพ.สธ.คลองไผ่ ทีมนักวิทยาศาสตร์ของสถาบันฯ จึงได้ลงพื้นที่เยี่ยมชมการดำเนินงานของศูนย์ฯ และเก็บข้อมูลสำหรับกำหนดโจทย์วิจัย”
ศูนย์อนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องจากพระราชดำริฯ คลองไผ่ หรือ อพ.สธ.คลองไผ่ ยังเป็นสถานที่ท่องเที่ยวหนึ่งใน “เควสตาการ์เด้น” (Cuesta Garden) ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร เชิงนิเวศ เชิงวัฒนธรรม และภูมิปัญญาที่หลากหลาย แหล่งท่องเที่ยวนี้อยู่บริเวณขอบที่ราบสูงโคราชที่เรียกว่าเขารูปอีโต้หรือ “เควสตา” ในภาษาสเปน มีลักษณะด้านหนึ่งเป็นผาชันและอีกด้านเป็นด้านลาดทอดตัวออกไปตลอดขอบที่ราบสูงโคราช โดยพื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ใน ต.คลองไผ่ อ.สีคิ้ว จ.นครราชสีมา
อพ.สธ.คลองไผ่ เป็นศูนย์อนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องจากพระราชดำริฯ แห่งเดียว ที่มีพื้นที่สำหรับบริหารจัดการเอง ซึ่งทีมนักวิทยาศาสตร์ของสถาบันวิจัยแสงซินโครตรอน ได้เยี่ยมชมนิทรรศการเกี่ยวกับพืชชนิดต่างๆ มีการสกัดสีจากพืชเพี่อนำไปย้อมผ้าไหม มีการแปรรูปชาจากพืชต่างๆ เช่น ชารางจืด ชาหม่อน ชามะรุม และมีรถรางน้ำเที่ยว พร้อมกิจกรรมสำหรับครอบครัว เช่น การเก็บพืชลงสมุดให้อยู่ได้นานเป็น 100 ปี กิจกรรมดูดาว และมีอุโมงค์ต้นหม่อนสำหรับถ่ายภาพเป็นที่ระลึก
หลังเยี่ยมชมการดำเนินงาน ดร.กาญจนา ธรรมนู กล่าวว่า “เราจะใช้เทคโนโลยีแสงซินโครตรอนศึกษาข้อมูลเชิงลึกระดับโมเลกุลเพื่อส่งเสริมเอกลักษณ์พืชของศูนย์ฯ ข้อมูลจากงานวิจัยที่เป็นความร่วมมือ จะนำไปสู่การจัดเก็บเป็นฐานข้อมูลเชิงลึกของพืช เพื่อประโยชน์ในการอนุรักษ์พันธุ์พืช รวมถึงสามารถนำไปใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ ที่จะเป็นการส่งเสริมเพิ่มรายได้ให้ชุมชน อย่างไรก็ดีเราเห็นศักยภาพในการศึกษาพืชหลายชนิด เช่น “ต้นแจง” ซึ่งเป็นพืชที่ใกล้จะสูญพันธุ์ เพื่อส่งเสริมการใช้ประโยชน์ และแปรรูปสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ หรือ “ขนุนไพศาลทักษิณ” ที่มีต้นพันธุ์อยู่ในพระบรมมหาราชวัง เพื่อตรวจสอบความเป็นเอกลักษณ์ของขนุนไพศาลทักษิณที่ปลูกในภูมิศาสตร์ต่างกัน นอกจากนี้นักวิทยาศาสตร์ของสถาบันฯ ยังมีแนวคิดที่จะใช้แสงซินโครตรอนวิเคราะห์องค์ประกอบธาตุต่างๆ ในหินที่ประดับในสวนหินดึกดำบรรพ์ เพื่อนำไปสู่การค้นหาแหล่งกำเนิดหินด้วย”
